خاک و موانع نمو
-----------------------------------------------------------------------------------------
فراهم آوردن مقدار آب ، مواد غذائی و اکسیژن کافی در محیط ریشه برای بدست آوردن حداکثر محصول کافی نیست. اگر خاک دارای عواملی که مانع رشد گیاه می شوند، با شد ممکن است گیاه اصولا رشد نکرده و محصولی تولید نکند . بنابراین خاک بایستی عاری از عواملی چون pH افراطی اسیدی یا قلیائی ، مواد سمی ، املاح محلول زیاد ، لایه های غیر قابل نفوذ باشد. در خاک عوامل دیگری مانند وجود موجودات بیماری زا می توانند به همان اندازه مانعی در رشد گیاه باشند.
اسیدیته زیاد
در محیط خیلی اسیدی ، مواد سمی مانند اسید های اگزالیک ، فوماریک و سیتریک به مقدار سمی ممکن است د رخاک انباشته شود.
وقتی pH خاک خیلی اسیدی باشد آلومینیوم به مقدار زیاد در آب حل شده و می تواند برای گیاه ایجاد سمیت کند. سمیت آلومینیوم به علت مجموعه ای از اثرات بوجود می آید که شاید مهمترین آنها توقف رشد ریشه باشد.آزمایش ها ی میکروسکوپی نشان می دهد که وقتی مقدار آلومینیوم در خاک خیلی زیاد باشد در بافت های مریستمی ریشه سلول های دو هسته ای مشاهده می شود که نماینده توقف تقسیم سلولی است. اثرات دیگر آن کند کردن تا توقف کامل جذب فسفر ، کلسیم ، منگنز ، آهن و بر است.
هر چه pH خاک اسیدی تر باشد محلولیت منگنز بیشتر و سمیت آن برای گیاه نیز شدید تر خواهد بود.در خاک های اسیدی ، سمیت منگنز به علت جذب بسیار زیاد این عنصر به وسیله گیاه تا سطوحی برابر ۱۰۰ppm است و معمولا در صورت بروز لکه های قهوه ای و سوخته روی برگ ها مشاهده می شود.سمیت منگنز در گیاهان معمولا به علت توقف فعالیت آهن و سایر عناصر کم مصرف فلزی پیش می آید.
در خاک های خیلی اسیدی جذب کلسیم نیز دچار اشکال می شود.
قلیائیت زیاد
زیادی سدیم تبادلی ممکن است خاک را سخت و غیر قابل نفوذ کند ، جذب عناصر غذایی به علت عدم محلولیت کافی متوقف شود و بالاخره جذب بعضی عناصر دیگر که در pH زیاد محلول هستند به علت رقابت با یون سدیم جذب نمی شوند.
در pH قلیایی ، سدیم قابل تبادل باعث انتشار مواد آلی و رس ها می شود ، انتشار کلوئید اخیر عاملی است برای بسته شدن خلل و فرج خاک و کم شدن هدایت رطوبتی خاک .
همچنین یون سدیم در محلول خاک باعث کاهش شدید جذب کلسیم و منیزیم به وسیله گیاه می شود.
املاح محلول زیاد
گیاهانی که درخاک های شور کاشته می شوند معمولا کوچک و کوتاه هستند.
وقتی مقدار املاح محلول خاک زیاد شود مکش خاک زیاد شده و بنابراین آب مفید خاک برای گیاه کم خواهد شد و بنابراین گیاه دچار کمبود آب خواهد شد.
اثر یک یون را می توان در درجه اول سمیت حاصل از جذب فوق العاده همان عنصر دانست . گاهی زیادی یک عنصر خود سمیتی برای گیاه ندارد بلکه وجود این یون ممانعتی برای جذب یون دیگری فراهم می کند که بدین طریق مانع رشد گیاه می شود. روش دیگر این است که به هم خوردن تعادل یونی د رگیاه روی فعل و انفعالات حیاتی گیاه اثر بگذارد که تعقیب آن بسیار مشکل است.
منبع: کتاب حاصلخیزی خاک تالیف: علی اکبر سالاردینی
برای اطلاعات بیشتر راجع به مسائل کشاورزی به آدرس زیر مراجعه کنید